کد مطلب:39015 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » اهل بيت

چگونه ميتوان با استفاده از آيه اول سورة حجرات عصمت رسول اكرم و ائمه اطهار: را اثبات كرد؟

عصمت پيامبر گرامي اسلام6 و ائمه اطهار: از ردههاي گوناگوني اثبات ميشود كه پيش از پاسخ به پرسش، به اجمال بيان ميشود:

ما شيعيان، انبياي الهي را از گناه معصوم و از خطا مصون دانسته و هرگز ميان كبيره و صغيره، عمد و سهو، پيش از دوران نبوت و پس از آن، فرقي نميگذاريم.(ر.ك: منشور جاويد، جعفر سبحاني، ج 5، ص 31، نشر جامعه مدرسين.)

عصمت، حالتي است كه شخص را از قرار گرفتن در خطا و گناه باز ميدارد; بنابراين براي ايشان دو نوع عصمت مطرح است: يكي عصمت از خطا و اشتباه كه به آن عصمت علمي ميگويند و ديگري مصونيت از گناه كه عصمت عملي نام دارد.(ر.ك: مباني رسالت انبيا در قرآن، عبدالله نصري، ص 226، نشر سروش.)

براي عصمت، مراحلي را بيان كردهاند كه عبارتند از: 1. مصونيت در گرفتن وحي الهي; 2. مصونيت در تبليغ و بيان اصول و فروع دين; 3. مصونيت از گناه، خواه انجام حرام باشد يا ترك واجب; 4. مصونيت از خطا در امور ديگري همچون اشتباه حواس در تشخيص امور مربوط به زندگي خود يا اشخاص ديگر.(ر.ك: منشور جاويد، همان، ص 30.)

براي عصمت علمي (مرحله اوّل و دوم و چهارم) ميتوان به دلايلي از قرآن استناد كرد; مانند آيه 26 - 28 سورة جن; عَلم الغيب فلا يظهر عليَ غيبه أحداً # إلاّمن ارتضيَ من رسول فإنّه يسلك من بين يديه ومن خلفه رصداً # ليعلم أن قد أبلغوا رسَلـَت ربّهم و?گحاط بما لديهم و أحصيَ كلّ شيءٍ عدداً; داناي نهان است، و كسي را بر غيب خود آگاه نميكند; جز پيامبري را كه از او خشنود باشد كه ]در اين صورت[ براي او از پيش رو و از پشت سرش نگهباناني خواهد گماشت تا معلوم بدارد كه پيامهاي پروردگار خود را رسانيدهاند; و ]خدا[ بدانچه نزد ايشان است، احاطه دارد و هر چيزي را به عدد شماره كرده است.

براساس اين آيه، خداوند علم غيب را در اختيار فرستادگاني كه مورد رضاي او هستند قرار ميدهد; همچنين مأموراني را از پس و پيش، مراقب پيامبران خود قرار ميدهد تا آنها اوامر الهي را درست ابلاغ كنند; از اين رو چون پيامبران به واسطة مأموراني تحت نظارت الهي قرار دارند، لازم ميآيد كه آنها هم در دريافت وحي، و هم در ارائه آن به مردم معصوم باشند، در اين مورد، به آياتي ديگر نيز استناد شده است كه برخي از آنها عبارتند از: اعلي، 6 و 7; نمل، 6; نجم، 3 و 4; طور، 48.(ر.ك: الميزان، همان، ج 2، ص 137/ مباني رسالت انبيا در قرآن، همان.)

امّا در مورد عصمت عملي و مصونيت آنها از گناه، اگر ما تاريخ زندگي انبياي الهي را مطالعه كنيم، به اين واقعيت پي خواهيم برد كه آنها از هرگونه گناه و معصيت مبرّا بودهاند و اگر پيش از بعثت نيز از گناه و اشتباه مصون نميبودند و سوء سابقه ميداشتند، مخالفان با اين حربه ميتوانستند حيثيت اجتماعي آنها را از ميان برده، به اهداف شوم خود دست يابند; حال آن كه اثري از سوء سابقه آنها در تاريخ وجود ندارد.

براي اثبات مصونيت از گناه، به آيات بسياري از قرآن و دلايل عقلي استناد شده است كه از جمله، آية 90 از سورة انعام است: ?گولـَئك الذين هدي الله فبهديَهم اقتده; اينان، كساني هستند كه خدا هدايتشان كرده است; پس به رهبريشان اقتدا بفرما.

روش استدلال به اين آيه و آياتي از قبيل آن، اين گونه است:

الف) هر معصيتي گمراهي است.

ب) كسي كه از جانب خدا هدايت شده باشد، گمراه نيست.

ج) انبيا از جانب خدا هدايت شدهاند. نتيجه آنكه انبيا از گناه مبرا و داراي مقام عصمت هستند.(ر.ك: مباني رسالت انبيا در قرآن، همان، ص 236.)

امّا دليل عقلي: ميدانيم كه هدف عمومي بعثت پيامبران، تربيت مردم است. (بقره، 129) يكي از شرايط تعليم و تربيت افراد اين است كه شخص مورد تربيت، به صدق گفتار مربي خود ايمان داشته باشد و تحقق آن در گرو هماهنگي گفتار و رفتار مربي است و چنانچه رفتار مربي برخلاف گفتارش باشد، مورد پذيرش واقع نخواهد شد.(صف، 2 و 3; يونس، 35) و هدف از بعثت انبيا كه تربيت و هدايت مردم است، محقق نخواهد شد; از اين رو لازم است ايشان از عصمتي برخوردار باشند كه گفتار و رفتارشان كاملاً با هم مطابقت داشته باشد، و اين، اختصاص به دوران نبوت پيامبران ندارد; چرا كه اگر پيامبري سوابق خوبي نداشته باشد، گرچه الآن خوب باشد، امّا گفتارش در مردم تأثير ندارد; بنابراين لازم است انبيا قبل از بعثت نيز از هرگونه گناهي مبرا و معصوم باشند تا بتوانند با ارائه شخصيتي خالي از هرگونه سوء سابقه و ارائة الگويي تمام عيار، به تربيت مردم بپردازند.(ر.ك: الالهيات، سبحاني، ج 3، ص 170، مؤسسه امامصادق7 / مباني رسالت انبيا در قرآن، همان.)

عصمت در آيه اول سورة حجرات

خداي متعال در آية اول به همة مؤمنان دستور ميدهد و بر دستورهاي خدا و رسول او پيشي نگيرند. اين پيشي نگرفتن كلي است و شامل همه رفتارها و گفتارها ميشود.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 22، ص 126، دارالكتب الاسلامية، 1363 ش / الميزان في تفسير القرآن، السيد محمد حسين طباطبايي، ج 18، ص 306ـ307، منشورات جماعة المدرسين في الحوزة العلمية في قم المقدسه.)

از سوي ديگر، از آن جا كه پيامبر6 امامان معصوم: را جانشين خود قرار داده و به صراحت فرموده كه بايد همه مردم از آنها اطاعت كنند.(حديث ثقلين، حديث غدير خم و... ر.ك: پيام قرآن، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 9، دارالكتب الاسلامية.) آنان نيز دراين دستورالهي (عدم تقدم بر پيامبر6) شريكند و اينك به اين نكته توجه ميكنيم كه خداي متعال هيچ گاه مردم را به پيروي و جلو نيفتادن بر كسي كه مرتكب خطا و اشتباه ميشود، فرا نميخواند واساساً چنين كسي و يا كساني هيچ گاه نميتوانند هميشه و بدون قيد زماني و مكاني پيشگام قرار داده شوند; بنابراين، دستور به پيروي و اطاعت مطلق از پيامبر و جانشينان اوبه وضوح برعصمت آنان دلالت دارد.